Kiedy nastają chłodniejsze dni, to odruchowo sięgamy do szafy i wyjmujemy nasz ulubiony... no właśnie – swetr czy sweter? Dzisiaj raz na zawsze rozstrzygniemy ten językowo-odzieżowy dylemat.
Pochodzenie słowa sweter
Zacznijmy od pochodzenia tego słowa. Sweter przywędrował do naszego języka z angielskiego. Przystosowaliśmy po prostu słowo sweater, które stało się naszym swojskim swetrem. Pochodzi ono od czasownika sweat, czyli pocić się i pierwotnie oznaczało człowieka, który się poci. Dopiero później zaczęto używać go na określenie części ubrania wchłaniającej pot lub sprawiającej, że zakładająca ją osoba, będzie się pociła. Jeżeli chodzi o odmianę, to Rada Języka Polskiego jest jednoznaczna, zawsze mówimy sweter. Więc jeśli szukamy czegoś ciepłego na zimę, to wiemy już, że będzie to na przykład męski sweter Lee a nie swetr Wrangler.
Skąd to zamieszanie?
Używane przez wiele osób (a szczególnie przez nasze babcie) słowo swetr powstało najprawdopodobniej na zasadzie podobieństwa z takimi słowami jak metr albo wiatr. Wszak mówimy wiatru i metra, tak samo jak swetra, a nie swetera, więc niektórzy najwyraźniej uznali, że w mianowniku, zgodnie z gramatyczną logiką, powinien znaleźć się swetr zamiast swetra. Jednakże sweter należy do innej grupy wyrazów, do której zaliczyć możemy takie słowa jak aster i plaster. Odmieniamy je dokładnie w ten sam sposób, a więc astra i plastra. Wiele osób zastanawia się jak się pisze - swetr czy sweter? Profesor Miodek jasno stwierdza, że jedyna poprawna forma to sweter.
Swetr czy sweter?
Etymologicznie angielskie sweater oznacza dokładnie ‘tego, który się poci’, ale także ‘człowieka, wyciskającego pot’. Dopiero po wielu latach w rzeczownik sweater upowszechnił się w znaczeniu ‘część ubrania’.
W polszczyźnie przyjęła się uproszczona forma tego wyrazu. Rodzime już słowo otrzymało także nową wymowę, odmienną od tej angielskiej. Wyraz sweter szybko rozgościł się w polszczyźnie, jednak przez jakiś czas w jego odmianie obowiązywały inne formy fleksyjne niż ma to miejsce dziś. W Słowniku Poprawnej Polszczyzny, zredagowanego przez Stanisława Szobera w 1966 roku odnajdujemy taką odmianę tego słowa: sweter, D - sweteru, MS - sweterze.
Warto wiedzieć, że formy sweteru, sweterze, sweterem, o sweterze wcale nie są więc nietypowe. Jak podkreślają językoznawcy, sweter jako wyraz zapożyczony z angielskiego mógł odmieniać się z zachowaniem drugiego e. Z czasem słowo to zostało potraktowane jak inne rodzime wyrazy i zaczęto odmieniać go w taki sposób jak ma to miejsce dziś.
Quiz językowy
Jeśli więc słowo zostało zapożyczone w danej formie, to właśnie w tej formie powinno być używane. Niepoprawna forma sweter powstała najwyraźniej przez analogię do wyrazów zakończonych w odmianie na –tr, np. wiatr czy litr. Podobieństwa należy jednak szukać w wyrazach, zakończonych na –ter, jak np. plaster czy toster.
Nie powiemy więc markowe swetery damskie, ale markowe swetry damskie i markowe swetry męskie. Poprawność językowa jest niezwykle ważna, a obowiązek dbania o nią ma każdy z nas.
Poprawne językowo zakupy
Jeżeli więc wybierzemy się na zakupy, to będziemy już wiedzieli, że powinniśmy poprosić o ten piękny sweter Pepe Jeans do przymierzenia. Oczywiście na rozmaitych bazarach czy straganach z pewnością spotkamy się z błędną formą swetr, jednak jest to jedynie lokalny koloryt. Co ciekawe, są ludzie, którzy próbują dostosować inne słowa do niepoprawnej odmiany swetra. Z pewnością każdy z nas spotkał kiedyś kogoś, kto na wiatr mówi wiater. Jest to określenie wyłącznie gwarowe i raczej nie stosowane w codziennej mowie. A wzięło się właśnie z potrzeby upodobnienia do siebie słów sweter i wiatr.
Każdy sklep z markową odzieżą powinien mieć świadomość, jak ważna jest pisownia podczas tworzenia wpisów blogowych i opisów produktów, dlatego należy zwracać uwagę na właściwe użycie konkretnych słów problematycznych.